به منظور یکپارچگی در سیستم اطلاعات و استفاده مفید و درست از امکانات موجود، نکات و اصول حائز اهمیت در قالب مرجعی تحت عنوان استاندارد ارائه می گردد
که به طور کلی می توان بیان کرد این استانداردها زبان فنی مشترک و زمینه تفاهم میان مصرف کننده تجهیزات و تولید کنندگان می باشد
و استفاده از آن می تواند کمک مفید و موثری به مصرف کننده در زمینه انتخاب و دستیابی به مناسب ترین تجهیزات برای نیاز خود باشد.
این استاندارد ها به منظور بهبود در کیفیت و کارایی محصولات به صورت دوره ای اصلاح می گردد .
محصولات تولیدی مطابق با فرآیند تولید و کیفیت محصولات می توانند هر یک ازاستانداردهای مربوطه دسته بندی زیر را دریافت کنند :
استاندارد کارخانه ای (Factory Standard)
این استاندارد ماحصل نظرات واحدهای مختلف یک کارخانه درباره طراحی ، تولید،کنترل و سایر اطلاعات محصول می باشد .
استاندارد ملی (National Standard)
متخصصین و کارشناسان فنی هر کشور به منظور رعایت منافع مصرف کنندکان و تولیدکنندگان اطلاعات و استاندارد جامعی تدوین می نمایند .
استاندارد منطقه ای (Local Standard)
دو یا چند کشور همجوار به منطور داد و ستد بازرگانی استانداردهای ذینفع خود را تهیه و تدوین می نمایند.
استاندارد بین المللی (International Standard)
این استاندارد مطابق با نظر کارشناسان کشورهای عضو سازمان بین المللی استاندارد به صورت توافق کلی تهیه می شود.
در هر استاندارد نحوه به کار گیری تحت سه واژه مشخص می گردد (اختیاری) (توصیه ای) (اجباری)
از استاندارد های صنعت لوله و اتصالات می توان به ASME (American National Standard Institute) اشاره نمود.
که در ادامه به صورت جدول برای محصولات ارائه شده است.
در میان استاندارد های بین المللی،وجود استاندارد های داخلی نظیر استاندارد جوشی ایران برای محصولات تولید داخل امری مهم جهت تضمین کیفیت است.
استاندارد اتصالات جوشی دربرگیرنده اتصالات بدون درز و درزجوش است و محصولات تهیه شده از طریق ریخته گری ویا ماشین کاری شده پس از ریخته گری را شامل نمی شود.
استاندارد اتصالات جوشی ایران شامل موارد زیر است :
مواد،ابعاد،رواداريها، آماده كردن لبه اتصالات،ساخت،عمليات حرارتي،تركيب شيميايي،خواص كششي،آزمون سنجش سختي،آزمون هيدرواستاتيك شرايط سطح اتصالات و پرداخت نهايي،تعمير اتصالات به وسيله جوشكاري
اطلاعات در زیر شاخه های گوناگون با کدهای مرجع ارائه می گردد.
کاربرد استفاده از این استانداردها و کدها را می توان در شاخصه های زیر بررسی نمود :
ساخت قطعات بر طبق استاندارد دارای ابعاد و مشخصات یکسان و شناخته شده باشد تضمین گر کارایی،اعتماد و کیفیت جهت استفاده در پروژه های اجرایی در صورت بروز هر گونه اشکال در سیستم ها این استاندارد و کد ها مرجعی برای دادخواهی می باشند کد استانداردها متناسب باشرایط خاص می تواند دستخوش تغییرات شود بصورت کلی می توان گفت که استاندارد ها و کد های ارجاعی آنها شامل موارد : مواد اولیه بکار رفته در تولید محصول فرآیند ساخت ابعاد تلورانس ایمنی کاربرد ویژگی های عملیاتی عملکرد نحوه نگهداری روش آزمایش و کنترل کیفیت را شامل می شود .
کلمات pipe و tube (لوله) ازلغات پر کاربردی می باشند که در زبان محاوره دارای کاربردهای قابل تغییر می باشند.
اما این لغات در زمینه مهندسی و صنایع زمانی که مورد استفاده قرار می گیرند دارای جایگاهی، اختصاصی می گردند.
لوله ها عموما بصورت استوانه ای توخالی با مشخصات طول ، قطر و ضخامت تعریف می شوند .
ولی در کاربرد های مهندسی هر یک از این پارامترها متناسب با ویژگی های مورد نیاز دارای ضریب تناسب خاص خود می شوند که در ابعاد mm (میلی متر)معنا پیدا می کنند.
اندازه لوله ها توسط تعدادی از استانداردهای ملی و بین المللی از جمله API 5L ، ANSI / ASME B36.10M و B36.19M در ایالات متحده ، BS 1600 و BS EN 10255 در انگلستان و اروپا مشخص شده است.
در این میان برای اندازه ی لوله ها از قطر خارجی که به دو روش متداول تبدیل گشته است برای تعیین اندازه لوله ، مورد استفاده قرار می گیرد.
روش آمریکای شمالی : NPS ("اندازه نامی لوله") نامیده می شود و مبتنی بر اینچ می باشد که اغلب به آن NB ("Bom Nominal") نیز گفته می شود.
روش اروپایی : DN ("قطر نامی" / "قطر اسمی") نامیده می شود و بر اساس میلی متر است.
استفاده از روش تعیین قطر خارجی برای اندازه لوله ها این امکان را فراهم می آورد که لوله ها با اندازه یکسان و بدون توجه به ضخامت دیواره،در کنار یکدیگر قرار بگیرند
.در این میان از آنجا که قطر خارجی برای اندازه مشخص لوله ثابت است،قطر داخلی بسته به ضخامت دیواره لوله متفاوت خواهد بود.
مطابق با بررسی های صورت گرفته تنوع بسیاری درسرتاسر جهان برای استاندارد لوله وجود دارد ، و نحوه پیدایش آنها بسته به صنعت و منطقه جغرافیایی متفاوت است
.اما آنچه که به طور مشترک در میان آنها وجود دارد این موضوع می باشد که ابعاد لوله به طور کلی شامل دو عدد است
. یکی که نمای بیرونی (OD) یا قطر اسمی را نشان می دهد و دیگری که ضخامت دیواره را نشان می دهد.
با وجود این تنوع مقبولیت در اوایل قرن بیستم ، استفاده از روشی بود که درآمریکا لوله با قطر داخلی اندازه گرفته می شد
اما این عمل برای بهبود سازگاری با اتصالات لوله که معمولاً باید OD لوله باشد ، کنار گذاشته شده است ، ولی تأثیر ماندگاری در استانداردهای مدرن در سراسر جهان داشته است.
این دسته از محصولات شامل موارد زیر می باشد :
زانو (Elbow )
سه راهی ) (Tee
کاهنده (Reducer)
فلنج (Flange)
کپ (cap)
زانوها عموما به صورت یک اتصال گر بین دو لوله در مکان و جایگاهی که نیاز به تغییر زاویه باشد استفاده می گردد.زانو ها بصورت 90، 45 و برای مصارف خاص 22.5درجه نیز تولید می گردد .
زانو ها متناسب با طول و شعاع انحنا به دو دسته تقسیم می گردد :
در زانوهای شعاع کوتاه(SR) شعاع انحنایی برابر با قطر لوله می باشد .
درزانوشعاع بلند (LR) شعاع انحنایی 1.5 برابر قطر لوله می باشد . این دسته از تولیدات زانو ها بصورت گسترده در بازار مورد استفاده قرار می گیرد .
نکته مهم در بررسی زانوهابا درجه های 90،45و... توجه به این موضوع می باشد که لبه انتهای کار با سطح مورد آزمایش باید مماس باشد
و هیچ گونه شکاف و ناهمواری در بین دو سطح موجود نباشد .
بر اساس استاندارد ملی آمریکا (ASME B16.9) زانوها در جداول ذیل مورد بررسی قرار می گیرند.
بر اساس جدول ارائه شده زانوها در سایزهای مختلف شرح داده شده اند بر این اساس مطابق با استاندارد برای هر سایط قطر خارجی مشخصی وجود دارد که برحسب میلی متر مشخص شده است .برای زانوهای شعاع بلند و کوتاه دوپارامترAوB تعیین گردیده است که بیانگرتقاطع فاصله مرکز انتهای لبه خارجی زانوها می باشد.
از جمله رایج ترین اتصالات موجود برای لوله ها سه راهی می باشند.
این محصولات متناسب با دامنه ی کاربرد و شرایط کاری،زمانی مورد استفاده قرار می گیرند که نیاز به ترکیب یا تقسیم جریان عبوری از لوله ها باشد.
سه راهی ها توانایی اتصال لوله هایی با قطرهای مختلف را دارا می باشند و یا جهت حرکو تقسیم جریان مورد استفاده قرار می گیرد.
معرفی محصول سه راهی بر اساس استاندارد (ASME B16.9)
. . .
_ سه راهی کاهنده (Reducing tee) : سه راهی کاهنده دارای شاخه ای می باشد که جریان عبوری را به سمت لوله با قطر کوچکتر هدایت می کند .
_ سه راهی برابر (Equal tee) : سه راهی که هر سه قسمت آن یک سایزمی باشد.
(Lateral tee) : این سه راهی دارای یک شاخه جانبی با زاویه 45 درجه می باشد . barred tee) : این سه راهی دارای موانعی در مقابل عبور جریان می باشد .کاربرد سه راهی tee :
. فرآوری های شیمیایی
. صنایع نفت
. پالایشگاه
. تصفیه خانه ها
. تجهیزات صنعتی
. صنایع توزیع گاز
نکات مهم هنگام استفاده از سه راهی :
نوع سه راهی مورد اسستفاده از نوع درزدار است یا مانیسمان
استاندارد ساخت و متریال
اندازه و ابعاد سه راهی به کاررفته
ضخامت دیوارو جداره سه راهی
دوام و اقتصادی بودن
مقاومت در برابر دما و فشارکاری بالا
مقاومت در برابر خوردگی
کاهنده (Reducer)یکی از اتصالات مهم در صنایع کاهنده ها می باشند. این اتصال به منظور ارتباط دو لوله با قطرهای متفاوت به کار می روند بدین منظور در به کار گیری دامنه های وسیعی از لوله ها در کنار هم بسیار موثر می باشد . موارد کاربرد این قطعات در زمینه :
سیستم های هیدرولیکی
سیستم های پنوماتیکی
اتصالات صنایع دارویی
اتصالات ترمزهای بادی
اتصالات گازی
اتصالات سرماسازها
کاهنده ها به منظور تغییر در قطر لوله ها ،جابه جایی مواد ، عدم هم مرکزی و لرزشدر دو نوع بدون درز و جوشکاری یا جوشکاری شده تولید می گردد .
کاهنده ها در دو نوع :
هم مرکز غیر هم مرکزتولید می گردد .
کاهنده هم مرکز (Concentric Reducer)این نوع کاهنده ها به منظور اتصال دولوله در راستای هم به کار می روند.
با توجه به تفاوت در قطر ورودی و خروجی دوسر کاهنده انتقال مواد در آن بصورت مخروطی صورت می گیرد.
جریان مناسب بین لوله و پمپ از کاهنده هم مرکز برای انتقال مایعات و اسیدها استفاده می شود . در مواردی که کاویتاسیون ایجاد می شود بسیار کار آمد و مفید است .
برای انتقال سیال بین لوله ها با اندازه های متفاوت و فلنج ها که حفاظت از سایش و خوردگی در آن اهمیت دارد استفاده از کاهنده های هم مرکز مسمر ثمر می باشد .
در تخلیه پمپ نیز از کاهنده های هم مرکز استفاده می شود.
کاهنده غیر هم مرکز (Eccentric Reducer)
در کاهنده غیر هم مرکز ، محور مرکزی سر بزرگتر با اختلاف جزئی نسبت به محور مرکزی سر کوچک تر طراحیمی شود و قطعه تولید شده دارای یک پله اختلاف بین دو سر قطعه است .
این کاهنده ها باید در سمت راستجریان نصب شوند تا از نفوذ هوا در مکش پمپ جلوگیری کند . کاهنده های غیر هم مرکز امکان اتصال لوله ها با سایز های مختلف را فراهم می آورد .
کاهنده غیر هم مرکز (Eccentric Reducer)
در کاهنده غیر هم مرکز ، محور مرکزی سر بزرگتر با اختلاف جزئی نسبت به محور مرکزی سر کوچک تر طراحیمی شود و قطعه تولید شده دارای یک پله اختلاف بین دو سر قطعه است .
این کاهنده ها باید در سمت راستجریان نصب شوند تا از نفوذ هوا در مکش پمپ جلوگیری کند . کاهنده های غیر هم مرکز امکان اتصال لوله ها با سایز های مختلف را فراهم می آورد .
_ نگه داشتن و اتصال لوله های بزرگ و کوچک به یکدیگر
_ کاهش صدا و ارتعاش به طور هم زمان
_ نیاز به فضای کمتری برای نصب دارد
_ صدا و نویز ناشی از سیال را از طریق دیوارها جذب می کند
_آشفتگی کمتر که در نتیجهاین امر در مسیر جریان تخریب ایجاد نمی کند
_ کاهنده غیر هم مرکز با مکش هوا در پمپ برای جلوگیری از کاویتاسون در پمپ استفاده می شود .
از پرکاربرترین اتصالات در صنایع فلنج ها می باشد که شکل ظاهری آن بر اساس حلقه هایی مدور به صورت دایره ای می باشد که دارای سوراخ هایی در اطراف آن جهت اتصال می باشد.
این اتصال ها هنگامی که وارد لوله ها می شوند یک سد ایجاد نموده و لوله را مسدود می نماید به عبارت دیگر کاربرد اصلی فلنج ها:
بستن لوله ها به یکدیگر و اتصال قطعات دیگر
تغییر مسیر و تغییر قطر لوله ها می باشد .
فلنج ها بر اساس کاربرد به دسته های زیر تقسیم می گردد :
فلنج با سطح ساده (FLAT FACE)( FF)
فلنج با سطح برجسته (RAISED FACE)( RF)
فلنج حلقه مشترک (Ring-Type joint)( RT)
فلنج نر و ماده (Male & Female)( M&F)
فلنج با صفحه دارای زبانه و شیاردار (Tongue & Groove facing)( T&G)
فلنج کور(Blind flange)
فلنج گردن دار جوشی (weld neck flange)
فلنج روکار (slip on flange)
فلنج لبه دار (lap joint flange)
فلنج با جوش محفظه ای (socket weld flange)
فلنج رزوه ای (screw flange)
فلنج اریفیس (orifice flange)
بر اساس استاندارد های موجود در صنعت مشخصات فلنج ها بر روی قطعه حک می گردد که شامل موارد زیر می باشد :
نام تجاری تولید کننده فلنج
سایز اسمی لوله (قطر خارجی لوله که فلنج به آن جوش داده می شود ) مقدار فشار قابل تحمل (کلاس فلنج) شکل سطح فلنج سوراخ ها (گاهی به عنوان ضخامت دیواره نیز بیان می شود) مواد تشکل دهنده فلنج شماره یا کد مربوط به عملیات حرارتی صورت گرفته بر روی فلنج
کپ ها معمولا به منظور انسداد انتهای لوله های گاز و مایع به کار گرفته می شود .کپ ها در ابعاد و ضخامت های گوناگون تولید می گردند این قطعه در دو نوع فولادی و استیل ساخته می شوند .
کپ ها بر اساس نوع اتصال به لوله های دیگر به دو نوع :
تقسیم می شوند . پر کاربرد ترین نوع کپ ها ،کپ فولادی می باشد که در نوع مانیسمان ،درزدار ،فشار قوی و جوشی تولید می گردند .
مشخصات کپ ها بر اساس استاندارد (ASME B16.9)
